Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi phát biểu tại Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Sáng 9/7, tại TPHCM, Bộ KH&ĐT tổ chức Hội nghị Tổng kết Nghị quyết số 53-NQ/TW ngày 29/8/2005, Kết luận số 27-KL/TW ngày 02/8/2012 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh Vùng Đông Nam Bộ và Vùng kinh tế trọng điểm phía nam đến năm 2020. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị.
Tham luận tại Hội nghị, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi nhấn mạnh, kết quả thực hiện Nghị quyết 53 đã giúp Vùng kinh tế trọng điểm phía nam và Vùng Đông Nam Bộ giữ vững vai trò đầu tàu về kinh tế-xã hội, khoa học-công nghệ; là trung tâm tài chính, logistics, đầu mối giao lưu quốc tế lớn nhất cả nước.
Phát triển dưới mức tiềm năng
Tuy nhiên, Vùng kinh tế trọng điểm phía nam và Vùng Đông Nam Bộ đang gặp nhiều thách thức, mà nghiêm trọng nhất là việc phát triển dưới mức tiềm năng và chưa phát huy tốt vai trò trung tâm kinh tế-xã hội của cả nước.
Cụ thể, tốc độ tăng trưởng chậm lại và chậm hơn tốc độ tăng trưởng chung của các nước; Vai trò đầu mối xuất nhập khẩu giảm; Hiệu quả sử dụng vốn của Vùng luôn thấp nhất và đều thấp hơn so với bình quân của cả nước; Kinh tế Vùng giảm tỷ trọng trong cơ cấu kinh tế cả nước; TPHCM đóng góp đến trên 50% vào tăng trưởng của Vùng và trong những năm gần đây, việc Thành phố tăng trưởng chậm đã ảnh hưởng rất lớn đến tăng trưởng của Vùng.
Nguyên nhân của những tình trạng này, theo người đứng đầu chính quyền Thành phố, là do thể chế hiện hành chưa đủ khuyến khích chính quyền địa phương chủ động, sáng tạo và tăng cường liên kết Vùng, trong khi đó vai trò của Ban Chỉ đạo và Hội đồng Vùng chưa được phát huy đúng mức.
Quy hoạch Vùng và từng địa phương đang tạo nên "lực kéo", thay vì "lực đẩy" cho phát triển của Vùng. Quy hoạch trùng lắp chức năng, dẫn đến cạnh tranh lẫn nhau, thiếu liên kết, thiếu phát huy những thế mạnh, nỗ lực phát triển.
Hạ tầng giao thông, đô thị không theo kịp và đang cản trở sự phát triển nhanh, bền vững của Vùng.
Định hướng chiến lược thì tham vọng, nhưng nguồn lực đầu tư hạn chế và chưa có cơ chế hiệu quả thu hút nguồn lực từ xã hội.
Đặc biệt là sự phát triển chậm lại của TPHCM trong nhiều lĩnh vực và các vấn đề phát sinh trong quá trình phát triển tác động đến Vùng. Khoảng 10 năm trở lại đây, sự vượt trội của TPHCM so với cả nước ở một số mặt đã chậm lại, thậm chí tụt hậu; ngoài ra, các thách thức về giao thông, ngập nước, giáo dục, y tế, sự không bền vững về lao động và dân số ngày càng gia tăng.
Toàn cảnh Hội nghị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Cơ chế đặc thù để làm tốt vai trò đầu tàu kinh tế
Trên cơ sở đó, Chủ tịch UBND Thành phố đề xuất các định hướng chính cho nghị quyết mới về Vùng kinh tế trọng điểm phía nam và Vùng Đông Nam Bộ. Đó là nhanh chóng triển khai nhiệm vụ lập quy hoạch vùng Đông Nam Bộ, Vùng kinh tế trọng điểm phía nam.
Ngoài ra, hoàn thiện cơ chế liên kết, điều phối phát triển vùng và bộ máy giúp việc, có ban chỉ đạo, hội đồng vùng, có tổ giúp việc và kể cả tổ tư vấn.
Liên kết phát triển giao thông vùng: Đường bộ (vành đai, quốc lộ, cao tốc kết nối); đường thuỷ (hệ sông Sài Gòn, sông Đồng Nai, sông Vàm Cỏ; kết nối giữa Vùng Đông Nam Bộ với ĐBSCL và kể cả Campuchia); đầu tư phát triển đường sắt, đề xuất triển khai mạng lưới đường sắt kết nối vùng theo định hướng phát triển hệ thống giao thông công cộng làm cơ sở quy hoạch phát triển đô thị, lấy đầu mối giao thông làm điểm tập trung dân cư để từ đó hình thành tiếp hệ thống giao thông phân tán (mô hình TOD - Transit Oriented Development).
Liên kết trong vấn đề bảo vệ môi trường, bảo vệ các hệ sông; xử lý chất thải công nghiệp, sinh hoạt; thích ứng với biến đổi khí hậu.
Liên kết phát triển nguồn nhân lực và xây dựng thị trường lao động chung của Vùng: Trung tâm đại học - đào tạo nghề; trung tâm công nghiệp - dịch vụ nền tảng của thị trường lao động.
Liên kết phát triển hạ tầng chuyển đổi số và xây dựng cơ sở dữ liệu Vùng về kinh tế-xã hội, làm cơ sở hoạch định chiến lược, kế hoạch, chính sách phát triển và điều phối hoạt động liên kết Vùng.
Đặc biệt, hoàn thiện cơ chế đặc thù phát triển TPHCM và đầu tư phát triển TPHCM để giữ vững vai trò đầu tàu của Vùng và cả nước, trọng tâm là tổng kết Nghị quyết 54 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù cho Thành phố; ban hành nghị quyết thay Nghị quyết 54 với những cơ chế đặc thù, vượt trội; đồng thời tập trung đầu tư để TPHCM là trung tâm tài chính khu vực và quốc tế; trung tâm logistics; trung tâm khoa học và đổi mới sáng tạo, là trung tâm chăm sóc sức khỏe, đào tạo nhân lực khu vực và quốc tế và triển khai chương trình Chuyển đổi số TPHCM.
"Gần đây, có một số ý kiến cho rằng TPHCM đã là vùng phát triển rồi, tại sao lại cần phải đề nghị những cơ chế đặc thù, vượt trội. Ở đây, không phải chúng ta "xin tiền cho người giàu" mà là tăng thêm nguồn lực, điều kiện để TPHCM và Vùng kinh tế trọng điểm phía nam, Vùng Đông Nam Bộ làm tốt vai trò đầu tàu của mình đối với nền kinh tế của nhà nước". Chủ tịch UBND Thành phố nhấn mạnh.